بازنمایی نقش‏ها و مفاهیم زبان در دو مجموعه آموزشی فارسی بیاموزیم و زبان فارسی

رویکرد مفهومی- نقشی از اثرگذارترین رویکردهای آموزش زبان دوم/ خارجی است و کمتر منبعی برای آموزش زبان­هایی مثل انگلیسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، اسپانیایی و حتی عربی، عِبری و ترکی وجود دارد که در تولید محتوای آموزشی به اصول و مبانی این رویکرد توجه نکرده باشد. کلیدی ترین اصل این رویکرد، ایجاد تناسب هدفمند و ارتباط محور بین نقش ها و مفاهیم زبانی و موقعیت های واقعی است. باوجود این، در منابع معتبر آموزش زبان فارسی به خارجیان، توجه چندانی به این رویکرد نشده ‏است. در پژوهش پیش‏رو، ابتدا رویکرد مفهومی- نقشی و مهم ترین نقش ها و مفاهیم زبانی در چهارچوب این رویکرد معرفی شده؛ سپس میزان بازنمایی این مفاهیم و نقش ها در دو مجموعه فارسی بیاموزیم (ذوالفقاری و همکاران، 1381) و زبان فارسی (صفارمقدم، 1386) مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی در قالب یک فهرست وارسی محقق ساخته انجام ‏شده ‏است. این فهرست‏ وارسی شامل ده پرسش اساسی در زمینه محتوای دروس است. برای هر پرسش، شش پاسخ پیش‏فرضِ اصلاً، بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد به‏ترتیب با نمره‏های 0، 1، 2، 3، 4 و 5 امتیاز درنظر گرفته ‏شده ‏است. تحلیل نتایج حاکی از این است که مجموعه‏ فارسی بیاموزیم 35 و مجموعه زبان فارسی 16 نمره از 50 نمره فهرست‏ وارسی را کسب‏ کرده است. اگرچه نتیجه کلی پژوهش حکایت از این دارد که بازنماییِ نقش­ها و مفاهیم زبانی در مجموعه فارسی بیاموزیم بهتر از مجموعه زبان فارسی است، تنوع و پراکندگی مفاهیم و نقش­های زبانی در هر دو مجموعه ما را به ضرورت برنامه­ریزی هدفمند برای آموزش زبان فارسی برپایه مفاهیم و نقش­های زبانی رهنمون‏می­شود.